Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleşatır bir düzen değildir. Ahbaplık, toplum içinde insanların sahi kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak yürekin vardır. Hak kıymeti dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene terk etmek, sosyal ömürın gerçekleşmesini sağlamak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin katsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, kesin haklı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum içinde insanların ekonomi ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her çağ mümkündür. “İşte dostluk, in davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yöntem, bir bütündür.” İnsan-in, in-doğa ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru yürekin evrensel ilkelerle güvence şeşna tuzakınmasıdır. Ahbaplık, beşeriyet seviyesi yürekin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birçok düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, toplum sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak belirten telakkilerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun partner iyiliğini sağlamak maksadıyla konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve seçimın hepsidür. Daha geniş bir teşhismıyla dostluk, adalete yönelmiş sosyal yaşamma düzenidir. Ahbaplık Söz Mealı Ahbaplık kelimesi Arabi “gerçek” kökünden hasılat ve gerçek kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “gerçek” kelimesinin çoğheybetli “ah’kak”tır. Türk Dil Kurumu’na için dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet valörında da kullanılır. Yöntem Mealı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu yürekin hala doyurucu bir teşhism binalamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen teşhismı ise: “Belli başlı bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak dostluk, kendi içinde çizgi olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri sermaye meydan kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile büyüklük veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Ahbaplık, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun başlıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik büyüklük tarafından güvenceye tuzakınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Ahbaplık kuralları in davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kıymet yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle nazir nitelikteki kül durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık meydanında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek yürekin kullanılır. Ahbaplık düzenini katkısızlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek yürekin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve kredi cezaları; temel hukukunda siyasetten men, parti kapatma; mevhibe hukukunda mevhibe ve gizliceçılık cezaları kabil muaddel dostluk dallarında muaddel yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasal telakkileri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan dostluk, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal bir yaşamma düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal ömürı düzenleyip insanların pasış ve güvenlik içinde bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Teamül Yarar (Içtimai İhtiyaçların Huzurlanması) Hukukun tatbikî amacını, sosyal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile toplum içinde canlı insanların, birbirleri ile yapmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın binasından kaynaklanan ihtiyaçlarını katlamaya çtuzakışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile veladet, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni ömürın çizgi gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın doğal binasına ve bundan gelecek gelen gereksinimlerine şık olgunlaşmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de merbutdır; hesaplı gereksinimlara uymalı ve onları katlamalıdır. 3. Hak Ahbaplık bu fonksiyonu ile belirli bir aranjman şeşna aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak doğru kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak teşhismıyla türe, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olgunlaşmak üzere iki muaddel anlamda kullanılır. Hak gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet valörında kişisel bir özelliği deyimler. Can her çağ haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni döndürmek uğrunda temelli ve değişmez bir çaba gösterir. İşte bu ekonomi ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe kavramı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk meydanında hukuki kıymet olarak kelam konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Sosyete yürekindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini yürekeren kurallar külü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve kullanıvermek yerinde bulunmuş olduğuna için, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir kıymet niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir toplum düzenini yürekerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; ister mevcut düzeni savunmak, gerekse onu değiştirmeyi meşrulaştırmak yürekin her çağ adalete başvurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta katmıza kurulu dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim dostluk valörında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut dostluk düzenlerinin kendisine şık olup olmadığı açısından bir kıymet ve kıymetlendirme ölçüsü olur. Yeniden bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve aksi katlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon abra içinde olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Normal olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal yaşamma uyacak, hem de bu sosyal ömürın pasış içinde sürebilmesi yürekin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çtuzakışacaktır.